Σήμερα, μετά την Ανάσταση, η 38χρονη Αθηνά Δανιηλούδη θα πάρει από το χέρι τις δύο κόρες της και όλες μαζί θα πάνε στο σπίτι της γιαγιάς Μαρίας στη Νέα Σμύρνη για να τσουγκρίσουν τα πασχαλινά αβγά. Η εικόνα των δύο γυναικών και των μικρών κοριτσιών, της Νεφέλης και της Εμμανουέλας, να εύχονται σφιχταγκαλιασμένες «Χριστός Ανέστη» θα μπορούσε να περιγράφει μια τυπική ελληνική οικογένεια. Στην πραγματικότητα όμως αποτυπώνει το μεγαλείο του εθελοντισμού, μέσα από το πρόγραμμα «Εθελοντής Γείτονας»!
Ενας στους τρεις ανθρώπους άνω των 60 χρόνων στην Ελλάδα νιώθει μοναξιά, λένε οι στατιστικές. Ειδικά την περίοδο των γιορτών οι κακές αναμνήσεις μοιραία ξυπνούν και πολλοί συνάνθρωποί μας μεγαλύτερης ηλικίας νιώθουν αποκομμένοι ή ξεχασμένοι από τους συγγενείς τους. Σύμφωνα με παλιότερη έρευνα του κοινωφελούς οργανισμού Age UK, το 25% των ερωτηθέντων ηλικιωμένων στη Βρετανία απάντησε ότι δεν ανυπομονεί καθόλου να έρθουν οι γιορτές. Για τους μισούς από αυτούς, ηλικίας άνω των 65 ετών, κύρια συντροφιά είναι η τηλεόραση, καθώς πολλοί έχουν χάσει κάθε επαφή με φίλους και συγγενείς. Η ίδια εικόνα επικρατεί και στη χώρα μας, γι΄ αυτό πριν από τέσσερα χρόνια η μη κυβερνητική οργάνωση «Γραμμή Ζωής» δημιούργησε το πρόγραμμα «Εθελοντής Γείτονας» που με τις δράσεις του αποσκοπεί να γεμίσει το μεγάλο κενό που υπήρχε σε θέματα που αφορούν την τρίτη ηλικία.
Το πρόγραμμα φέρνει σε επαφή ηλικιωμένους και εθελοντές «Σαμαρείτες» που επιθυμούν πραγματικά να βοηθήσουν διαθέτοντας λίγο από τον χρόνο τους για να κρατήσουν συντροφιά στη γιαγιά ή τον παππού που μένει στην πολυκατοικία ή στη γειτονιά τους, να βοηθήσουν σε πρακτικά θέματα, όπως τα ψώνια, και να σταθούν δίπλα τους σε περίπτωση ανάγκης μέχρι να έρθει η απαραίτητη βοήθεια.
Σε αντίθεση με πολλούς συνομηλίκους της που προτιμούν να περνούν τον ελεύθερο χρόνο τους στην καφετέρια, η 27χρονη Αλίκη Φιλανδριανού αφιερώνει αρκετές ώρες τον μήνα στη φροντίδα και την επικοινωνία με την ηλικιωμένη που γνώρισε μέσω του προγράμματος «Εθελοντής Γείτονας». Η ίδια πάντως δεν νιώθει ότι διαφέρει από τις περισσότερες γυναίκες της ηλικίας της. Οπως όλοι, έχει ενδιαφέροντα, ενώ πάντα βρίσκει χρόνο για τους φίλους της.
«Σίγουρα έχω κι άλλες ασχολίες. Για παράδειγμα, μου αρέσει πάρα πολύ το ποδήλατο. Ο εθελοντισμός είναι ένα επιπλέον κομματάκι της ζωής μου, του χρόνου μου. Το κομμάτι εκείνο που με γεμίζει ουσιαστικά. Με γεμίζει η συζήτηση με έναν ηλικιωμένο, να του κάνω μια μικροεξυπηρέτηση, να ακούσω το “ευχαριστώ”, το “μπράβο, παιδί μου”, το “θεωρώ ότι είσαι ένας άνθρωπος δικός μου”... Αυτό είναι πολύ σημαντικό» λέει στην «Espresso» με μεγαλύτερη ωριμότητα απ όση δικαιολογούν τα χρόνια της η 27χρονη Αλίκη, η οποία έχει τελειώσει το Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών, μένει στο Αιγάλεω και αυτή την περίοδο ασχολείται με τα λογιστικά.
Οπως λέει, η ανάγκη της να συμμετάσχει στο πρόγραμμα γεννήθηκε όταν ήρθε από την Καλαμάτα στην Αθήνα για σπουδές. «Αν είχα κοντά τους γονείς μου, ίσως να ήταν διαφορετικά. Να μην είχα τόσο μεγάλη ανάγκη για την αναπλήρωση αυτού του κενού. Επίσης έχω χάσει όλους τους παππούδες και τις γιαγιάδες μου. Οταν είσαι δεμένος με κάποια γιαγιά ή παππού -κι εγώ ήμουν πολύ δεμένη με τη γιαγιά μου- σίγουρα θες να καλύψεις την απώλεια. Αυτό σου το προσφέρει ο εθελοντισμός». Οπως όλοι οι εθελοντές γείτονες, έτσι και η Αλίκη τα τελευταία δυόμισι χρόνια ασχολείται με τα ψώνια, αγοράζει φάρμακα, συνοδεύει την ηλικιωμένη στον γιατρό και την επισκέπτεται τακτικά στο σπίτι της: «Υπάρχουν και κάποιες εβδομαδιαίες, τρίωρες συναντήσεις. Μία φορά τη βδομάδα ουσιαστικά συναντιόμαστε και μου λέει τα προβλήματά της, τις ανησυχίες της, γιατί η συγκεκριμένη ηλικιωμένη δεν έχει τα εγγόνια της στην Αθήνα. Απολαμβάνω να ακούω τις ιστορίες που μου διηγείται και πλέον τη νιώθω σαν γιαγιά μου».
Οπως τονίζει, την πληγώνει η αδιαφορία κάποιων συνομηλίκων της. «Εχουμε φτάσει σε ένα επιφανειακό επίπεδο. Παρά την κρίση, βλέπουμε τις καφετέριες και τα μπαράκια γεμάτα. Πρέπει να δούμε λίγο και πώς θα προσφέρουμε στον συνάνθρωπό μας. Είτε αυτό σημαίνει να αφήσουμε το φαγητό που μας περίσσεψε κοντά στα σκουπίδια για να το πάρει κάποιος, είτε να ανοίξουμε την ντουλάπα μας και να δώσουμε τα ρούχα που δεν μας χρειάζονται. Από την άλλη πλευρά, δεν μπορείς να κατακρίνεις κανέναν, γιατί σήμερα ο κόσμος έχει πάρα πολλά προβλήματα».
«Η σχέση μας είναι σχέση γιαγιάς με εγγονή»
Η 38χρονη Αθηνά Δανιηλίδου είναι εργαζόμενη μητέρα δύο κοριτσιών, της 8χρονης Νεφέλης και της Εμμανουέλας, η οποία είναι 4,5 ετών. Οι γρήγοροι ρυθμοί της ζωής και οι οικογενειακές υποχρεώσεις δεν την εμπόδισαν να πάρει την απόφαση να συμμετάσχει στο πρόγραμμα της «Γραμμής Ζωής» για τους ηλικιωμένους συνανθρώπους μας. Αντίθετα, έναν χρόνο μετά νιώθει δικαιωμένη από αυτή την κίνηση και αισθάνεται την κυρία Μαρία, την 82χρονη που κατά κάποιον τρόπο «υιοθέτησε» μέσω του προγράμματος, δικό της άνθρωπο. Μάλιστα και αύριο σκοπεύει να επισκεφτεί με τις δύο της κόρες την κυρία Μαρία για να της δώσουν τη ζωγραφιά που έφτιαξε για εκείνη η Νεφέλη, να τσουγκρίσουν τα πασχαλινά αβγά και να ανταλλάξουν ευχές.
«Εμαθα για το πρόγραμμα από το Ιντερνετ. Πρόσφατα έχασα και τη γιαγιά μου, κι έτσι θέλησα να συμμετάσχω. Το δοκίμασα και μου άρεσε πάρα πολύ. Το ευχαριστιόμαστε με τις μικρές. Τώρα που άνοιξε ο καιρός, όταν πάμε καμιά βολτίτσα με την κυρία Μαρία τις παίρνω μαζί. Την αγαπάνε, το ίδιο κι εκείνη» λέει στην «Espresso» η 38χρονη τεχνολόγος ιατρικών εργαστηρίων, η οποία θυμάται τα πρώτα λεπτά της γνωριμίας της με την κυρία Μαρία: «Οταν συναντηθήκαμε πρώτη φορά, ήταν πολύ άνετη, γεγονός που με βοήθησε πάρα πολύ. Γενικά οι ηλικιωμένοι όταν είναι μόνοι, έχουν μια τάση να σε κάνουν να αισθάνεσαι άνετα από την πρώτη στιγμή. Με ρώτησε αν είμαι παντρεμένη, αν έχω παιδάκια. Και κάθε φορά που πάω αναρωτιέται και της δίνω μία μίνι “αναφορά”». Οπως λέει στη συνέχεια η κυρία Δανιηλίδου, ο σύζυγος της 82χρονης δεν βρίσκεται πια στη ζωή, ενώ τα παιδιά της, με τα οποία έχει συχνή επικοινωνία, ζουν στη Θεσσαλονίκη και δεν έχει άλλους συγγενείς στην Αθήνα. Αυτός εξάλλου ήταν και ο λόγος που απευθύνθηκε στη «Γραμμή Ζωής».
«Πολλές φορές μου έχει πει “Πάλι καλά που έρχεσαι” ή “Πάλι καλά που είσαι εδώ”. Και με τις μικρές αισθάνεται πολύ καλά» σημειώνει χαρακτηριστικά η 38χρονη. Ανάμεσα στα καθήκοντα που έχει ως εθελόντρια είναι να βοηθήσει την ηλικιωμένη κάνοντάς της κάποια ψώνια, να της αγοράσει φάρμακα, ενώ λόγω και του επαγγέλματός της έχει τύχει πολλές φορές να της γράψει η ίδια τις αιματολογικές εξετάσεις και να τις δώσει στο εργαστήριο όπου εργάζεται. «Ειδικά τώρα με τη ζέστη είναι πολύ δύσκολο να περιμένει στην ουρά του ΙΚΑ για να κάνει τις εξετάσεις» λέει με τρυφερότητα η κυρία Δανιηλίδου συμπληρώνοντας ότι οι συναντήσεις τους είναι αρκετά συχνές. «Συναντιόμαστε δύο φορές τη βδομάδα, εκτός κι αν χρειαστεί κάτι, οπότε θα πεταχτώ. Αλλωστε μένουμε πολύ κοντά».
Ποια είναι η γνώμη της για τις οικογένειες που εγκαταλείπουν στην τύχη τους τους ηλικιωμένους συγγενείς τους; «Δεν είναι καθόλου καλή. Θεωρώ ότι η “Γραμμή Ζωής” έχει κάνει πολύ καλή δουλειά σε αυτό τον τομέα στηρίζοντας τους ηλικιωμένους» απαντά η κυρία Δανιηλίδου καταλήγοντας ότι θεωρεί πολύ σημαντική αυτή της την ενασχόληση για τη διαμόρφωση του χαρακτήρα των παιδιών της: «Οι μικρές παραδειγματίζονται. Πάρα πολλές φορές θα της κρατήσουν το χέρι για να περάσουν τον δρόμο. Για να μην πω ότι τσακώνονται κιόλας ποια θα της κρατήσει το χέρι! Ειδικά η μεγάλη, που αντιλαμβάνεται περισσότερα πράγματα, μου έχει πει θα ότι ήθελε κι εκείνη να γίνει εθελόντρια».
Πεντακόσιοι ηλικιωμένοι και 800 εθελοντές στο πρόγραμμα
Το πρόγραμμα «Εθελοντής Γείτονας» ξεκίνησε από το μη κερδοσκοπικό σωματείο «Γραμμή Ζωής» το 2009 και ουσιαστικά αποτελεί προέκταση της υπηρεσίας τηλεειδοποίησης που επιτρέπει στους ηλικιωμένους πατώντας ένα κόκκινο κουμπί που φορούν στο χέρι ή τον λαιμό τους να επικοινωνούν με το Συντονιστικό Κέντρο Διαχείρισης Κλήσεων για να ζητήσουν βοήθεια. Σήμερα στο πρόγραμμα συμμετέχουν γύρω στους 800 εθελοντές, ενώ όλοι οι ενδιαφερόμενοι περνούν από εκπαίδευση πριν κριθούν κατάλληλοι.
«Πρέπει να είμαστε απόλυτα σίγουροι πριν φέρουμε τους υποψηφίους σε επαφή με τους ηλικιωμένους. Κατ' αρχάς πρέπει να βρούμε ποια είναι τα κίνητρά τους, γιατί οι καιροί είναι δύσκολοι... Επιπλέον δεν θα έχουν ποτέ κλειδί του σπιτιού ή άμεση επικοινωνία με τον ηλικιωμένο. Ο εθελοντής γείτονας είναι υποχρεωμένος φτάνοντας στο σπίτι να μας πάρει τηλέφωνο, το ίδιο και όταν φεύγει. Πρέπει να γνωρίζουμε το κάθε τους βήμα και να είμαστε απόλυτα σίγουροι για το τι συμβαίνει» λέει στην «Espresso» η υπεύθυνη Τύπου και Επικοινωνίας στη «Γραμμή Ζωής» Πελίνα Θεοδοσίου.
Οπως σημειώνει αμέσως μετά, στο πρόγραμμα συμμετέχουν 500 ηλικιωμένοι, λιγότεροι δηλαδή από τους εθελοντές. Αυτό συμβαίνει γιατί δεν έχουν βρεθεί ακόμη ηλικιωμένοι σε κοντινή απόσταση από τον τόπο διαμονής των εθελοντών: «Ψάχνουμε να βρούμε γέροντες κοντά στις περιοχές όπου μένουν οι εθελοντές μας. Πρέπει να μένουν κοντά, ώστε αν κάτι συμβεί, να μπορούν να παρέμβουν αμέσως οι γείτονές τους» τονίζει η κυρία Θεοδοσίου επισημαίνοντας, τέλος, τη μεγάλη επιτυχία του προγράμματος: «Μέχρι στιγμής υπάρχει μεγάλη ανταπόκριση. Ακόμα και τώρα στην κρίση υπάρχουν πολλοί άνθρωποι που θέλουν να βοηθήσουν. Δεν ξέρω αν αυτό το πρόβλημα μας έχει ευαισθητοποιήσει περισσότερο, αλλά αυτό δείχνουν τα πράγματα. Είναι σημαντικό επίσης ότι οι εθελοντές δένονται πολύ με τους ηλικιωμένους. Υπήρχαν και περιπτώσεις ηλικιωμένων που έφυγαν από τη ζωή και οι άνθρωποι που τους φρόντιζαν πραγματικά ένιωσαν σαν να έχασαν έναν δικό τους άνθρωπο, από την οικογένειά τους».